Dziedziczenie mieszkania spółdzielczego

Rodzaje praw lokatorskich

Polska jest krajem o rozwiniętej spółdzielczości mieszkaniowej. Członkami spółdzielni mieszkaniowych jest obecnie kilka milionów Polaków. Trzeba pamiętać, że istnieje kilka rodzajów praw do lokali w spółdzielniach mieszkaniowych i różnią się one od siebie.

W spółdzielniach mieszkaniowych wyróżniamy 3 zasadnicze rodzaje praw do lokali:

1. spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu;
2. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;
3. odrębna własność.

O tym co wchodzi w skład spadku pisałem w artykule pn. „Odpowiedzialność za długi spadkowe”. Wiele osób uważa, że skoro prawa lokatorskie dotyczą mieszkania, czyli nieruchomości, to automatycznie wchodzą w skład spadku po zmarłym. Nie zawsze jest to prawdą, bo zasady dziedziczenia są różne, w zależności od tego, z jakim prawem lokatorskim mamy do czynienia.  W niniejszym artykule omówię kwestie dziedziczenia związane ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu oraz spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu.

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu powstaje poprzez zawarcie ze spółdzielnią pisemnej umowy, na podstawie której spółdzielnia zobowiązuje się oddać lokal mieszkalny do używania, a spółdzielca zobowiązuje się wnieść wkład mieszkaniowy oraz uiszczać opłaty określone w ustawie i w statucie spółdzielni. Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu powstaje z chwilą podpisania umowy. W swej istocie jest bliższe do umowy najmu, niż do prawa własności mieszkania.

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego może być ustanowione na rzecz członka spółdzielni albo członka spółdzielni i jego małżonka. Może zatem należeć albo do jednej osoby albo do małżonków. Nie może posiadać go razem kilka osób nie będących małżonkami (np. rodzeństwo).

Dziedziczenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu

Przepisy stanowią, że spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego jest:

1. niezbywalne (nie można go sprzedać ani darować);
2. nie przechodzi na spadkobierców (ani w drodze testamentu ani dziedziczenia ustawowego);
3. nie podlega egzekucji (komornik nie może go zająć i sprzedać).

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu nie podlega dziedziczeniu, jednakże z chwilą śmierci jednego z małżonków prawo, które przysługiwało obojgu małżonkom, przypada drugiemu małżonkowi.

Jeżeli prawo przysługiwało tylko jednej osobie, wygasa ono z chwilą jej śmierci. W takiej sytuacji osoby bliskie zmarłego (np. dzieci, rodzeństwo) mogą wystąpić z wnioskiem o zawarcie umowy spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. W tym celu konieczne jest złożenie spółdzielni, w terminie 1 roku, pisemnego zapewnienia o gotowości zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. W przypadku, gdy do spółdzielni zgłosi się kilku uprawnionych (np. wszystkie dzieci zmarłego), sprawę rozstrzyga sąd w postępowaniu nieprocesowym. Przy wydaniu postanowienia sąd bierze pod uwagę m.in. to, kto zamieszkiwał w lokalu razem ze zmarłym.

Podsumowując, spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nie wchodzi w skład spadku i nie podlega dziedziczeniu, natomiast prawo do mieszkania może przejść na żyjącego małżonka albo na osoby bliskie.

Dziedziczenie wkładu mieszkaniowego

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu nie podlega dziedziczeniu. Dziedziczeniu podlega natomiast (i wchodzi w skład spadku) wkład mieszkaniowy w spółdzielni mieszkaniowej.

Jak już wspomniałem wcześniej, w chwili śmierci jednego z małżonków, spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, które przysługiwało obojgu małżonkom, przypada w całości drugiemu małżonkowi. Z kolei spadkobiercy zmarłego małżonka dziedziczą prawa do połowy wniesionego wkładu. Druga połowa pozostaje przy żyjącym małżonku, któremu w całości przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu.

Co istotne, rozliczenie z tytułu wkładu następuje między żyjącym małżonkiem a spadkobiercami zmarłego małżonka, a nie pomiędzy spadkobiercami i spółdzielnią mieszkaniową. Spadkobiercy uprawnieni z tytułu wkładu mogą więc żądać zapłaty jedynie od żyjącego małżonka, a nie od spółdzielni mieszkaniowej.

Podobnie wygląda sytuacja, gdy spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu przysługiwało tylko jednej osobie. Jeżeli na przykład sąd przyzna te prawo jednemu z rodzeństwa, które wspólnie zamieszkiwało ze zmarłym w lokalu, pozostałe rodzeństwo może żądać zapłaty tytułem dziedziczenia części wkładu.

Reasumując, wkład w spółdzielni mieszkaniowej podlega dziedziczeniu na ogólnych zasadach, niezależnie od tego, komu przypadło spółdzielcze prawo do lokalu. Może więc dochodzić do sytuacji, że prawo do lokalu i prawo do wkładu przypada innym osobom.

Wkład w spółdzielni mieszkaniowej powinien być uwzględniony przy podziale majątku spadkowego i ewentualnych rozliczeniach pomiędzy spadkobiercami.

Dziedziczenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest prawem dziedzicznym i zbywalnym. Podlega także egzekucji. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu można zatem zapisać w testamencie, podlega ona także dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Może być również przedmiotem sprzedaży lub darowizny. Nie jest to „pełne” prawo własności, ale jest do niego bardzo zbliżone. W każdym bądź razie przechodzi na spadkobierców tak samo jak odrębna własność lokalu.

Jeżeli interesują Cię bieżące treści z zakresu prawa spadkowego, zapraszam do polubienia profilu Kancelarii na Facebooku.