Nowe wytyczne KNF w sprawie rachunków upadłego

Nowe rekomendacje KNF – rachunki upadłego

W sierpniu 2021 r. Komisja Nadzoru Finansowego („KNF”) wydała nowe rekomendacje dotyczące działań banków i innych instytucji finansowych w sprawie rachunków upadłych konsumentów. Komisja zauważyła rozbieżne praktyki banków w sprawie blokowania oraz odblokowywania rachunków po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej.

Celem ujednolicenia tych praktyk KNF zaleciło bankom:

bieżące śledzenie Monitora Sądowego i Gospodarczego (a po 1 grudnia 2021 r. Krajowego Rejestru Zadłużonych) pod kątem obwieszczeń dotyczących upadłości konsumenckiej posiadaczy rachunków prowadzonych przez te banki i dokonywanie na podstawie takich obwieszczeń niezwłocznych blokad rachunków;
powstrzymywanie się z wypłatą środków znajdujących się na rachunku upadłego lub wykonywania innych dyspozycji upadłego dotyczących zablokowanego rachunku, do momentu otrzymania stosownej dyspozycji ze strony syndyka, chyba że na podstawie posiadanych informacji są w stanie jednoznacznie ocenić, że środki znajdujące się na rachunku nie wchodzą do masy upadłości.

Rekomendacje KNF są kierowane nie tylko do banków, ale również do oddziałów instytucji kredytowych, a ponadto powinny być odpowiednio stosowane przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe.

Obowiązki banku po ogłoszeniu upadłości

Prawo upadłościowe przewiduje obowiązek dokonania obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej osoby fizycznej. Po utworzeniu Krajowej Rejestru Zadłużonych obwieszczenie będą ukazywać się w Rejestrze. Ze względu na pandemię COVID-19 utworzenie Krajowego Rejestru Zadłużonych zostało przesunięte w czasie i ostatecznie Krajowy Rejestr Zadłużonych ma powstać 1 grudnia 2021 roku. Zgodnie z prawem, od dnia obwieszczenia nikt nie może zasłaniać się nieznajomością treści obwieszczenia, chyba że mimo zachowania należytej staranności nie można było dowiedzieć się o obwieszczeniu. Bank, jako podmiot zaufania publicznego, powinien zatem na bieżąco monitorować obwieszczenia o upadłości konsumenckiej i niezwłocznie blokować rachunki bankowe upadłych. Innym obowiązkiem banku jest zawiadomienie syndyka o rachunkach bankowych, sejfach i skrytkach, które posiada upadły. Jeżeli bank nie dokona niezwłocznej blokady rachunku, a z konta bankowego zostaną pobrane pieniądze, może on ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą i być zobowiązany do zwrotu pobranej kwoty do masy upadłości.

Majątek nie wchodzący do masy upadłości a rachunek bankowy

KNF przypomina, że upadły powinien mieć możliwość swobodnego dysponowania środkami na rachunku, w zakresie, w jakim środki te nie wchodzą do masy upadłości. KNF wskazał, że nie jest zabroniona, ani przez prawo upadłościowe, ani przez prawo bankowe samodzielna ocena przez bank pochodzenia środków na rachunku bankowym klienta i wypłata tych środków na zlecenie upadłego w przypadku uznania przez bank, że na rachunku znajdują się środki nie wchodzące do masy upadłości.

Bank może jednak nie posiadać wszystkich informacji niezbędnych do tego, by ustalić, co wchodzi, a co nie wchodzi do masy upadłości. Należy więc przyjąć, że w aktualnie obowiązującym stanie prawnym bank i inne instytucje finansowe powinny powstrzymać się z wypłatą lub przelewem środków znajdujących się na rachunku bankowym upadłego klienta do momentu uzyskania stosownej informacji od syndyka, chyba że z posiadanych przez nie informacji jednoznacznie wynika, że na rachunku bankowym upadłego znajdują się środki nie wchodzące do masy upadłości. Taka sytuacja może mieć miejsce na przykład, jeśli z przedłożonych przez upadłego dokumentów, tytułów przelewów oraz danych podmiotu dokonującego wpłaty środków, bank jest w stanie jednoznacznie ustalić, że środki, które wpłynęły na rachunek stanowią świadczenie niewchodzące do masy upadłości.

Zalecenia dla banków w sprawie ujednolicenia procedur

KNF zauważył, że nie we wszystkich bankach obowiązują procedury normujące zasady współpracy z syndykiem w przypadku upadłości konsumenckiej, co może mieć negatywny wpływ na szybkość postępowania banku w przypadku upadłości konsumenckiej klienta. Posiadanie przez wszystkie banki procedury w tym zakresie miałoby pozytywny wpływ na jakość świadczonych usług i szybkość postępowania banku.

Zdaniem KNF taka procedura powinna przewidywać termin, w którym bank ma obowiązek zawiadomić upadłego o dokonanej blokadzie i jej przyczynie. Dodatkowo takie zawiadomienie mogłoby zawierać pouczenie dla upadłego w zakresie kroków, jakie może podjąć w celu uzyskania dostępu do środków, które nie wchodzą do masy upadłości, a których bank nie może wypłacić, ze względu na brak wystarczających informacji do określenia ich pochodzenia.

Za wskazane KNF uznał również, aby bank informując syndyka o rachunkach dłużnika, zwracał się do syndyka z zapytaniem, w jakim zakresie upadły może korzystać z rachunku i czy na rachunku znajdują się środki nie wchodzące do masy upadłości, wskazując jednocześnie, że bank wstrzyma się z wykonywaniem jakichkolwiek dyspozycji upadłego w zakresie środków na rachunku, co do których bank nie ma pewności, czy nie wchodzą one do masy upadłości.

Szybkie poinformowanie posiadacza rachunku oraz syndyka jest o tyle istotne, że dokonana blokada rachunku, może pozbawić upadłego podstawowych środków do życia, co stoi w sprzeczności z treścią i celem wprowadzenia podziału na środki wchodzące do masy upadłości (którymi dysponuje syndyk) i niewchodzące do masy upadłości (którymi dysponuje upadły). Podział ten ma na celu pozostawienie upadłemu podstawowych środków do życia w czasie trwania postępowania upadłościowego.

Stanowisko KNF w sprawie rachunków upadłego – ocena

Zalecenia Komisji Nadzoru Finansowego należy ocenić bardzo pozytywnie. W praktyce prawa upadłościowego można dostrzec zupełnie różne stanowiska banków w kwestii zablokowania oraz odblokowania rachunków bankowych upadłego. Bardzo często całkowita blokada rachunku prowadzi do pozbawienia upadłego niezbędnych środków do życia, czasem nawet na okres kilku miesięcy. Wypracowanie jednolitych procedur postępowania pozwoli unormować tę sytuację, a także da poczucie stabilizacji upadłym konsumentów, którzy będą mogli w końcu przewidzieć, jak zachowa się bank w przypadku ogłoszenia ich upadłości konsumenckiej. Obecnie pozostaje oczekiwać na wdrożenie rekomendacji KNF przez poszczególne banki i inne instytucje finansowe.

Jeżeli interesują Cię bieżące treści z zakresu prawa upadłościowego, zapraszam do polubienia profilu Kancelarii na Facebooku.