Odrzucenie spadku z pokrzywdzeniem wierzycieli

Wierzyciele a odrzucenie spadku

Spadkobiercy zazwyczaj decydują się odrzucić spadek, jeżeli długi spadkowe przewyższają wartość majątku spadkodawcy. Więcej o tej kwestii pisałem w artykule „Odpowiedzialność za długi spadkowe”. Żaden spadkobierca nie chce być „na minus” po przyjęciu spadku. Czasami jednak zdarza się tak, że wartość majątku spadkowego jest większa niż długi, a pomimo to spadkobierca decyduje się odrzucić spadek. W praktyce sytuacja taka ma miejsce, kiedy spadkobierca posiada swoje zadłużenie, którego nie może spłacić. Przyjmując spadek spowodowałby, że wierzyciele zyskaliby nowy majątek, który można zająć. Formalnie spadkobiercy byłby „na plus”, ale cały odziedziczony majątek trafiłby w ręce wierzycieli. W takiej sytuacji spadkobierca/dłużnik odrzuca spadek, by trafił on w ręce dalszych spadkobierców (np. syn odrzuca spadek po ojcu, by przejęła go jego córka – wnuczka spadkodawcy).

Odrzucenie spadku a skarga pauliańska

Skarga pauliańska to środek prawny, który pozwala wierzycielom dochodzić swoich praw, w przypadku pozbycia się majątku przez dłużnika. Skargę pauliańską można wytoczyć na przykład w sytuacji, gdy dłużnik dokonał darowizny należącej do niego nieruchomości, na rzecz osoby bliskiej. W takiej sytuacji, by komornik mógł zająć i sprzedać przedmiotową nieruchomość, konieczne jest wcześniejsze wytoczenie powództwa ze skargi pauliańskiej. Natomiast w przypadku odrzucenia spadku z pokrzywdzeniem wierzycieli, przepisy przewidują specjalną regulację prawną dotyczącą pokrzywdzenia wierzycieli na skutek odrzucenia spadku.

Kiedy odrzucenie spadku jest nieskuteczne

Jeżeli dłużnik odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, wierzyciele mogą wnosić o uznanie tej czynności za bezskuteczną wobec nich. Z żądaniem takim może wystąpić wierzyciel, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku przez spadkobiercę. Wystarczy przy tym sam fakt istnienia wierzytelności. Wierzytelność nie musi być w chwili odrzucenia spadku wymagalna, czy też stwierdzona wyrokiem sądowym. W przeciwieństwie do skargi pauliańskiej, ochrony prawnej nie uzyskują jednak przyszli wierzyciele dłużnika.

Drugą przesłanką potrzebną do tego, by stwierdzić, że na skutek odrzucenia spadku doszło do pokrzywdzenia wierzycieli jest ustalenie, że majątek spadkowy przewyższał długi spadkowe. Tylko w takiej sytuacji można bowiem stwierdzić, że spadkobierca zyskałby majątek, który mógłby zostać przeznaczony na spłatę wierzycieli. Jeżeli długi spadkowe przewyższały majątek spadkowy, wierzyciele nie mogą kwestionować odrzucenia spadku przez spadkobiercę.

Pozew o uznanie odrzucenia spadku za bezskuteczne

Z powództwem o uznanie odrzucenia spadku za bezskuteczne mogą wystąpić wierzyciele spadkobiercy – dłużnika, który odrzucił spadek. Z powództwem tym nie mogą wystąpić wierzyciele samego spadkodawcy, czy też wierzyciele osoby, które jest uprawniona do zachowku.

Pozwanym w sprawie powinien być spadkobierca, który ostatecznie nabył spadek. W przytaczanym na wstępie przykładzie będzie to wnuczka spadkodawcy, której ojciec odrzucił spadek. Jeżeli taki spadkobierca następnie zbył majątek spadkowy (np. mieszkanie), to można pozwać nabywcę tego majątku, jeśli wiedział o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną bądź rozrządzenie było nieodpłatne (np. darowizna).

Skutkiem uwzględniania powództwa jest sytuacja w której wierzyciele dłużnika, który odrzucił spadek, mogą żądać zaspokojenia z majątku spadkowego, pomimo tego, że formalnie należy od do innej osoby niż dłużnik (np. jego dziecka, które ostatecznie przyjęło spadek). Co więcej, wierzycielom spadkobiercy, który odrzucił spadek, będzie przysługiwać pierwszeństwo przed wierzycielami spadkobiercy, który ostatecznie nabył spadek. Podkreślam, że taki wyrok w żaden sposób nie zmienia ustalonego porządku dziedziczenia. Pozwala jedynie wierzycielom sięgnąć do majątku, który obecnie (na skutek odrzucenia spadku) nie jest własnością ich dłużnika.

Termin na zaskarżenie odrzucenia spadku

Przepisy przewidują stosunkowo krótkie terminy na zaskarżenie odrzucenia spadku. Uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu 6 miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz nie później niż przed upływem 3 lat od odrzucenia spadku. Są to zatem znacznie krótsze terminy niż w przypadku skargi pauliańskiej, gdzie można zaskarżyć czynność dłużnika w okresie 5 lat od jej dokonania.

Jeżeli interesują Cię bieżące treści z zakresu prawa spadkowego, zapraszam do polubienia profilu Kancelarii na Facebooku.