Pomoc dla zadłużonego rolnika

Zadłużone gospodarstwo rolne

Rolnicy to grupa zawodowa silnie narażona na działanie nieprzewidywalnych czynników. Warunki atmosferyczne wpływają na wysokość i jakość plonów, co przekłada się na uzyskane dochody. Dodatkowo rolnicy narażeni są na występowanie klęsk żywiołowych, np. klęski suszy. Tylko w 2018 r., zgodnie z danymi Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, susza wywołała straty rzędu 3,6 mld zł i dotknęła 130 tys. gospodarstw, niszcząc przy tym 3,5 mln hektarów upraw. Kolejnymi czynnikami są wahania cen płodów rolnych, czy też występowanie chorób zakaźnych, takich jak afrykański pomór świń.

Obecnie szacuje się, że zadłużenie polskich gospodarstw rolnych z tytułu kredytów wynosi ok. 33 mld zł. Powiększa się przy tym liczba gospodarstw, które mają problem ze spłatą zaciągniętego zadłużenia. Szacuje się, że 6,5 tys. gospodarstw rolnych zaprzestało spłaty kredytów, a ok. 3,5 tys. jest w windykacji komorniczej.

Pomoc dla zadłużonych gospodarstw rolnych

Rolnik, który popadł w problemy finansowe nie musi od razu obawiać się wizji bankructwa i utraty należącej do niego ziemi rolnej. Ogłoszenie upadłości pozostaje zawsze ostatecznością. W pierwszej kolejności można skorzystać z innych form wsparcia w restrukturyzacji zadłużenia, takich jak:

negocjacje z wierzycielami;
uzyskanie wsparcia dla rolników z ARiMR lub KOWR;
przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego.

Negocjacje z wierzycielami rolnika

Głównymi wierzycielami rolników pozostają najczęściej banki oraz leasingodawcy. Można prowadzić negocjacje z tymi podmiotami, m.in. celem rozłożenia spłaty na dłuższy okres. Bardzo często jednak wymagane jest przedstawienie dodatkowego zabezpieczenia. Z mojego doświadczenia wynika, że najskuteczniejsze są negocjacje prowadzone jeszcze przed tym zanim pojawią się jakiekolwiek zaległości w spłatach. Dotyczy to na przykład tzw. „wakacji kredytowych”. Najczęściej banki udzielają przerwy w regulowaniu rat tylko wtedy, gdy nie ma jeszcze żadnych zaległości w spłatach. Im dłuższy jest okres niewykonywania zobowiązań, tym banki niechętniej rozmawiają o renegocjacji spłaty zadłużenia. Natomiast jeżeli bank dysponuje już tytułem egzekucyjnym (np. prawomocnym wyrokiem lub nakazem zapłaty), najczęściej udaje się wprost do komornika i nie jest otwarty na negocjacje z dłużnikiem. Warto więc rozmawiać z wierzycielami, jeszcze zanim pojawia się pierwsze problemy finansowe i próbować negocjować zmianę sposobu spłaty zadłużenia.

Pomoc na restrukturyzację gospodarstwa rolnego

Specjalne warunki pomocy dla rolników określa ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne. Na jej podstawie restrukturyzacją można objąć długi o charakterze pieniężnym, powstałe w związku z prowadzeniem działalności rolniczej (restrukturyzacja nie dotyczy innych długów). Z pomocy może skorzystać rolnik, prowadzący gospodarstwo rolne, który:

ma miejsce zamieszkania albo siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
jest właścicielem gospodarstwa rolnego;
jest małym, średnim lub dużym przedsiębiorstwem w rozumienie przepisów unijnych;
prowadzi działalność rolniczą od co najmniej 3 lat;
jest niewypłacalny w rozumieniu przepisów ustawy Prawo upadłościowe albo jest zagrożony niewypłacalnością w rozumieniu przepisów ustawy Prawo restrukturyzacyjne.

Co bardzo istotne, pomoc na podstawie ustawy o restrukturyzacji zadłużenia rolników, nie obejmuje podmiotów:

znajdujących się w likwidacji lub w upadłości;
wobec którego toczy się postępowanie restrukturyzacyjne na podstawie przepisów ustawy Prawo restrukturyzacyjne.

O postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy Prawo restrukturyzacyjne oraz postępowaniu upadłościowym rolnika opowiem przy okazji kolejnych wpisów.

Formy wsparcia dla rolników

Restrukturyzacja zadłużenia gospodarstw rolnych może polegać na:

udzielaniu przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa pomocy publicznej w formie:
a. dopłat do oprocentowania kredytu udzielonego przez bank na sfinansowanie spłaty zadłużenia powstałego w związku z prowadzeniem działalności rolniczej,
b. pożyczki na sfinansowanie spłaty zadłużenia powstałego w związku z prowadzeniem działalności rolniczej;
udzielaniu przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa pomocy publicznej w formie gwarancji zabezpieczającej spłatę kredytu restrukturyzacyjnego;
przejęciu przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa długu podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne powstałego w związku z prowadzeniem działalności rolniczej pod warunkiem przeniesienia własności całości albo części nieruchomości rolnej na rzecz Skarbu Państwa.

Plan restrukturyzacji gospodarstwa rolnego

Warunkiem uzyskania pomocy jest opracowanie planu restrukturyzacyjnego. Plan musi zostać zaakceptowany przez właściwego dyrektora wojewódzkiego ośrodka doradztwa rolniczego. Plan restrukturyzacji musi zawierać m.in.:

opis sytuacji gospodarstwa rolnego przed uzyskaniem pomocy oraz opis przewidywanej sytuacji gospodarstwa rolnego po jej uzyskaniu;
analizę i ocenę stanu ekonomiczno-finansowego rolnika;
opis działań, które będą podejmowane w ramach planu;
wskazanie źródeł finansowania działań restrukturyzacyjnych;
harmonogram wdrożenia działań oraz ostateczny termin wdrożenia planu restrukturyzacji;
wskazanie okresu restrukturyzacji, w którym nastąpi przywrócenie zdolności do pokrywania kosztów prowadzonej działalności rolniczej oraz spłaty zobowiązań finansowych.

Dopłaty do oprocentowania kredytu na restrukturyzację

Dopłaty do oprocentowania kredytu restrukturyzacyjnego udzielane są za pośrednictwem banku, który zawarł umowę z ARiMR. Łączna wysokość dopłat do oprocentowania nie może przekroczyć:

40% kwoty udzielonego kredytu restrukturyzacyjnego;
60% kwoty udzielonego kredytu restrukturyzacyjnego dla tzw. „młodego rolnika” i dla rolnika, którego większa część gruntów jest położona na obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami.

Kwota kredytu restrukturyzacyjnego objętego dopłatą do oprocentowania nie może przekroczyć 5 mln zł, a okres kredytowania nie może być dłuższy niż 10 lat.

Rolnik będzie spłacał jedynie 2 % odsetek od zaciągniętego kredytu. Pozostałą część odsetek będzie pokrywać ARiMR, pod warunkiem spłaty rat kredytu przez rolnika zgodnie z umową kredytu restrukturyzacyjnego oraz realizacji przez kredytobiorcę planu restrukturyzacji.

Pożyczka na sfinansowanie spłaty zadłużenia

Pożyczka jest udzielana na kwotę zadłużenia rolnika wynikającą z planu restrukturyzacji, nie więcej jednak niż 5 mln zł. Warunkiem udzielenia pożyczki jest przedstawienie zabezpieczenia spłaty pożyczki w wysokości zapewniającej jej spłatę wraz z oprocentowaniem. Do wniosku o udzielenie pożyczki należy dołączyć plan restrukturyzacji. Wniosek o udzielenie pożyczki należy złożyć w biurze powiatowym ARiMR na formularzu opracowanym i udostępnionym przez Agencję na jej stronie internetowej. Wniosek jest rozpatrywany w terminie 45 dni od dnia jego złożenia.

Gwarancja spłaty zadłużenia

Gwarancja spłaty zadłużenia udzielana jest przez KOWR na rzecz banku, z którym rolnik zawarł warunkową umowę kredytu restrukturyzacyjnego. Warunkiem udzielenia gwarancji jest:

zawarcie umowy o udzielenie gwarancji z rolnikiem,
ustanowienie na rzecz KOWR hipoteki na nieruchomości rolnika (wyłącznie na pierwszym miejscu hipotecznym);
wpisanie hipoteki do księgi wieczystej;
wniesienie prowizji z tytułu gwarancji.

Gwarancja jest udzielana na okres, który obejmuje okres kredytowania oraz trzy miesiące od zakończenia okresu kredytowania. Krajowy Ośrodek pobiera jednorazowo prowizję z tytułu gwarancji w wysokości 0,5% kwoty gwarancji.

Przejęcie długu przez KOWR

Ostatnią z form wsparcia przewidzianych przez ustawę o restrukturyzacji zadłużenia rolników jest przejęcie długu przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Przejęcie długu następuje za zgodą wierzycieli i pod warunkiem przeniesienia własności całości albo części nieruchomości rolnej wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego na rzecz Skarbu Państwa.Wniosek o przejęcie długu należy złożyć w oddziale terenowym KOWR, w którego zasięgu terytorialnym jest położona nieruchomość rolna, na formularzu opracowanym i udostępnionym przez KOWR na jego stronie internetowej.

W terminie 30 dni od dnia zawarcia umowy przejęcia długu, rolnik musi też przedłożyć do oddziału terenowego KOWR, do którego złożył wniosek o przejęcie tego długu, zgodę wierzycieli na przejęcie długu.

Po przeniesieniu własności nieruchomości rolnej na rzecz Skarbu Państwa w związku z przejęciem długu dotychczasowy właściciel może skorzystać z prawa pierwszeństwa do:

dzierżawy tej nieruchomości;
dzierżawy tej nieruchomości z zapewnieniem dzierżawcy prawa kupna przedmiotu dzierżawy najpóźniej z upływem okresu, na jaki została zawarta umowa dzierżawy;
nabycia tej nieruchomości po upływie co najmniej pięciu lat od dnia przeniesienia na rzecz Skarbu Państwa własności tej nieruchomości rolnej.

Nieruchomość rolna, której własność została przeniesiona na rzecz Skarbu Państwa w związku z przejęciem długu, o którym mowa w ust. 1, nie może zostać zbyta przed upływem 20 lat od dnia przeniesienia jej własności, z wyłączeniem zbycia na rzecz dotychczasowego właściciela na jego wniosek.

Podsumowanie

Rolnik, który zmaga się z problemami finansowymi może skorzystać z dodatkowych instrumentów przewidzianych przez ustawę o restrukturyzacji zadłużenia rolników. Droga do uzyskania wsparcia nie jest łatwa i trzeba się sporo natrudzić. Trzeba także zwracać szczególną uwagę przy konstruowaniu planu restrukturyzacyjnego. Duży utrudnieniem jest także obowiązek posiadania 25 % kapitału własnego. Z drugiej jednak strony, po spełnieniu wszystkich formalności rolnik uzyskuje dostęp do naprawdę preferencyjnego sposobu finansowania. Jeżeli ta forma wsparcia okaże się niewystarczająca można jeszcze sięgnąć po sądowe sposoby restrukturyzacji, stanowiące ostatnią deskę ratunku przed ogłoszeniem upadłości. Szerzej o tym piszę w artykule „Restrukturyzacja zadłużenia gospodarstw rolnych„.

Jeżeli interesują Cię bieżące treści z zakresu prawa, zapraszam do polubienia profilu Kancelarii na Facebooku.