Rozdzielność majątkowa a upadłość konsumencka

Skutki ogłoszenia upadłości dla małżonków

Jeżeli upadły pozostaje w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólność majątkowa, to z dniem ogłoszenia upadłości pomiędzy małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa. Małżonkowie nie mogą już podzielić majątku wspólnego, gdyż praktycznie cały majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, a więc sprzeda go syndyk. Małżonek upadłego może jedynie zgłosić swoją wierzytelność do Sędziego – komisarza. Jednak w praktyce zazwyczaj uzyska on jedynie niewielką kwotę, a nie należną mu co do zasady połowę majątku wspólnego. Szerzej pisałem o tym artykule „Upadłość konsumencka a majątek wspólny„.

Rozdzielność majątkowa przed upadłością konsumencką

Małżonkowie, mogą ustanowić rozdzielność majątkową przed złożeniem przez jednego z nich wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Należy jednak pamiętać, że ustanowienie rozdzielności majątkowej przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką nie zawsze gwarantuje, że majątek wspólny nie wejdzie do masy upadłości.

Poniżej przedstawiam sposoby ustanowienia rozdzielności majątkowej oraz ich wpływ na upadłość konsumencką.

Rozdzielność majątkowa – jak ustanowić

Generalnym ustrojem małżeńskim w Polsce jest wspólność majątkowa. To znaczy, że jeżeli małżonkowie przed ślubem nie spiszą intercyzy, w dniu ślubu powstanie między nimi wspólność majątkowa. Zniesienie wspólności majątkowej i ustanowienie rozdzielności majątkowej powstaje poprzez:

1. zawarcie po ślubie intercyzy;
2. orzeczenie rozwodu;
3. orzeczenie separacji;
4. wystąpienie z pozwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej;
5. ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków.

Intercyza a upadłość konsumencka

Ustanowienie rozdzielności majątkowej w drodze intercyzy (zawartej przed notariuszem) nie oznacza automatycznie, że majątek wspólny nie zostanie zajęty przez Syndyka. Znaczenie ma bowiem termin zawarcia intercyzy. Intercyza jest skuteczna w upadłości konsumenckiej tylko wtedy, gdy umowa została zawarta co najmniej 2 lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli umowa intercyzy została zawarta w okresie krótszym niż 2 lata przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką, Syndyk zajmie cały majątek wspólny. Intercyza będzie zatem nieskuteczna. To samo dotyczy intercyzy, którą jedynie ograniczono wspólność majątkową.

Rozwód i separacja a upadłość konsumencka

Wspólność ustawowa ustaje także na skutek orzeczenia rozwodu, czy też separacji. Czy rozwód lub separacja chronią majątek wspólny w przypadku upadłości konsumenckiej ? Rozdzielność majątkowa jest skuteczna w upadłości konsumenckiej, jeżeli rozwód lub separacja zostały orzeczone przez sąd przynajmniej 1 rok przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli wniosek o upadłość konsumencką zostanie złożony na krócej niż 1 rok po orzeczeniu rozwodu lub separacji, majątek wspólny wejdzie do masy upadłości. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy pozew o rozwód lub separację został złożony co najmniej 2 lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Podsumowując, żeby majątek wspólny nie wszedł do masy upadłości, rozdzielność majątkowa ustanowiona na mocy wyroku orzekającego rozwód lub separację musi powstać co najmniej na 1 rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, lub też pozew w tych sprawach musi być złożony co najmniej na 2 lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej a upadłość konsumencka

Z ważnych przyczyn każdy z małżonków może żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd. Dzieje się tak na przykład, kiedy drugi małżonek odmawia spisania intercyzy, a jednocześnie trwoni majątek wspólny. Drugi małżonek, chcąc chronić swój majątek, ale nie chcąc rozwodu, czy też separacji, może wnieść do sądu pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Należy jednak pamiętać, że tak jak w przypadku rozwodu, czy też separacji, rozdzielność majątkowa jest skuteczna wobec masy upadłości, tylko jeżeli powstała co najmniej na 1 rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, lub też pozew został wniesiony co najmniej na 2 lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Jak najszybsze ustanowienie rozdzielności majątkowej jest zatem istotne dla osoby, której małżonek trwoni majątek wspólny, a dodatkowo grozi mu ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Wczesne złożenie pozwu o rozdzielność majątkową może bowiem ochronić drugiego małżonka i należną mu połowę majątku wspólnego.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną

Co do zasady rozdzielność majątkowa powstaje z dniem:

1. zawarcia intercyzy przed notariuszem;
2. wydania przez sąd orzeczenia (np. w przedmiocie rozwodu, separacji).

Czasem jednak, rozdzielność może zostać ustanowiona z datą wsteczną. Ustanowić rozdzielności majątkowej z datą wsteczną nie można jednak w drodze intercyzy zawartej przed notariuszem. Możliwość taką przyznano jedynie sądowi. Sąd orzekając o rozwodzie, separacji, czy też ustanowieniu rozdzielności majątkowej, może w wyjątkowych przypadkach ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

Należy jednak pamiętać, że ta zasada wyłączona jest w postępowaniu upadłościowym. Zgodnie bowiem z przepisami prawa upadłościowego, po ogłoszeniu upadłości nie można ustanowić rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości. Małżonkowie nie mogą więc liczyć na to, że po ogłoszeniu upadłości sąd wyda wyrok, którym orzeknie rozdzielność majątkową z datą wcześniejszą niż ogłoszenie upadłości, nawet jeżeli sprawę wszczęto przed ogłoszeniem upadłości.

Prawa małżonka upadłego

Rozwiedziony małżonek upadłego lub małżonek upadłego, który posiadał z nim rozdzielność majątkową przed ogłoszeniem upadłości, ale rozdzielność ta jest bezskuteczna wobec masy upadłości, posiada zagwarantowane prawem środki obrony. Jeżeli małżonek ten wykaże, że:

1. w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości drugiego małżonka (np. nie wiedział, że samodzielnie zaciągnął on duży kredyt), a także;
2. powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli;

– może żądać uznania rozdzielności za skuteczną w stosunku do masy upadłości. W takiej sytuacji pomimo tego, że nie upłynęły określone prawem terminy od powstania rozdzielności, majątek wspólny nie wejdzie do masy upadłości. Małżonek upadłego zachowa zatem ½ majątku wspólnego dla siebie.

Pozew małżonka upadłego wnosi się do sądu upadłościowego. Co ważne, sąd może zabezpieczyć powództwo przez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania mienia, które stanowiło majątek wspólny małżonków. Daje to gwarancję, że syndyk nie dokona sprzedaży majątku wspólnego (np. mieszkania) przed prawomocnym rozstrzygnięciem sprawy.

Rozdzielność majątkowa a upadłość konsumencka – podsumowanie

Ustanowić rozdzielność majątkową przed upadłością konsumencką można stosunkowo łatwo. Wystarczy wizyta małżonków u notariusza. Ustawodawca chroni jednak interesy wierzycieli i wymaga, by od ustanowienia rozdzielności majątkowej upłynął pewien okres czasu, by odniosła ona skutek w upadłości konsumenckiej. W przeciwnym wypadku, syndyk będzie traktował ustanowioną rozdzielność tak, jakby jej nigdy nie było i zajmie cały majątek wspólny. Małżonek upadłego, pod pewnymi warunkami, może jednak podjąć obronę swoich praw i żądać uznania rozdzielności za skuteczną wobec masy upadłości, nawet jeżeli nie upłynął wymagany okres czasu.

Jeżeli interesują Cię bieżące treści z zakresu prawa upadłościowego, zapraszam do polubienia profilu Kancelarii na Facebooku.