Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

Swoboda działalności gospodarczej

Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej, to jedna z podstawowych wolności zagwarantowanych przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 20 Konstytucji RP, gospodarka rynkowa w Polsce oparta jest na wolności działalności gospodarczej. Z kolei zgodnie z art. 22 Konstytucji RP, ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Ustawą, która przewiduje ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej jest Prawo upadłościowe.

Podstawy orzeczenia zakazu działalności gospodarczej

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej może zostać orzeczony tylko przez sąd. Sąd może ustanowić zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli wystąpi jedna z wymienionych niżej podstaw:

osoba zobowiązania z mocy ustawy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, nie zrobiła tego w ustawowym terminie;
osoba, która faktycznie zarządzała przedsiębiorstwem dłużnika istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie;
po ogłoszeniu upadłości dana osoba nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy;
upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywał, niszczył lub obciążał majątek wchodzący w skład masy upadłości;
upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonał innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniał postępowanie.

Należy pamiętać, że do orzeczenia zakazu, oprócz wystąpienia powyższych podstaw, niezbędna jest także wina danej osoby. Brak winy wyłącza możliwość orzeczenia zakazu działalności gospodarczej.

Natomiast nawet bez winy danej osoby sąd orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli wystąpi jedna z poniższych podstaw:

wobec danej osoby już co najmniej raz ogłoszono upadłość, z umorzeniem jej długów po zakończeniu postępowania upadłościowego;
ogłoszono upadłość danej osoby nie dawniej niż 5 lat przed ponownym ogłoszeniem upadłości.

Sąd może także orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej:

wobec dłużnika będącego osobą fizyczną, jeżeli niewypłacalność dłużnika jest następstwem jego celowego działania lub rażącego niedbalstwa;
wobec osób uprawnionych do reprezentowania przedsiębiorcy będącego osobą prawną albo spółką handlową niemającą osobowości prawnej oraz osób faktycznie zarządzających przedsiębiorstwem dłużnika, jeżeli niewypłacalność przedsiębiorcy lub pogorszenie jego sytuacji finansowej jest następstwem celowego działania lub rażącego niedbalstwa.

Powinniśmy zwrócić uwagę, że za każdym razem, kiedy ustawa mówi o „osobach faktycznie zarządzających przedsiębiorstwem”, mowa tu o tzw. „shadow directors„, czyli osobach, które formalnie nie pełnią żadnych funkcji (np. członka zarządu), ale faktycznie decydują o podejmowanych działaniach. Do takiej sytuacji może na przykład dojść, gdy główny udziałowiec spółki faktycznie wydaje wiążące dyspozycje, a zarząd te dyspozycje wykonuje lub się im nie sprzeciwia.

Niezłożenie wniosku o upadłość – zakaz działalności gospodarczej

Najczęstszą podstawą orzekania zakazu działalności gospodarczej jest niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. O tym, kiedy występują podstawy do ogłoszenia upadłości firmy oraz w jakim terminie należy złożyć wniosek, pisałem w artykule „Upadłość firmy„. Jeżeli natomiast interesuje Cię, jakie inne sankcje mogą wystąpić za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, polecam lekturę artykułu „Odpowiedzialność za niezłożenie wniosku o upadłość„.

Należy jednak pamiętać, że pomimo niezłożenia w ustawowym terminie wniosku o upadłość, sąd może oddalić wniosek o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli został złożony wniosek o:

otwarcie przyspieszonego postępowania układowego lub;
otwarcie postępowania układowego lub;
otwarcia postępowania sanacyjnego;

a jednocześnie rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli jest nieznaczny.

Zakaz działalności gospodarczej – co obejmuje

Zakaz działalności gospodarczej obejmuje pozbawienie na okres 1 od jednego do 10 lat prawa:

prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek;
prowadzenia działalności gospodarczej w ramach spółki cywilnej;
pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia.

Zakres zakazu jest bardzo szeroki. W praktyce przedsiębiorca może zarobkować na podstawie umowy o pracę, lub też umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenia, czy umowa o dzieło.

Wniosek o zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

Wniosek o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej mogą złożyć wyłącznie:

wierzyciel;
tymczasowy nadzorca sądowy;
zarządca przymusowy;
syndyk;
prokurator;
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów;
Komisja Nadzoru Finansowego.

Wniosek wierzyciela o zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

W praktyce to niespłaceni wierzyciele najczęściej zgłaszają wnioski o orzeczenie zakazu działalności gospodarczej wobec swojego dłużnika. Spłata wierzyciela, który złożył wniosek o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania wszczętego na jego wniosek. Wnioskodawca może natomiast cofnąć wniosek. Jednakże sąd ma możliwość uznania, że takie cofnięcie działa na szkodę wierzycieli i uznać je za niedopuszczalne.

Sąd może za oddalić wniosek wierzyciela, jeżeli dłużnik wykaże, że wierzytelność ma w całości charakter sporny, a spór zaistniał między stronami przed złożeniem wniosku o zakaz działalności gospodarczej.

W przypadku złożenia przez wierzyciela wniosku w złej wierze, sąd, oddalając wniosek o zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, obciąży wierzyciela kosztami postępowania i może nakazać wierzycielowi złożenie publicznego oświadczenia zawierającego przeprosiny lub sprostowanie.

Zakaz działalności gospodarczej – przebieg postępowania

W sprawach o zakaz prowadzenia działalności gospodarczej orzeka sąd upadłościowy w postępowaniu nieprocesowym. Obowiązkowe jest przeprowadzenie rozprawy, na której osoba, której wniosek dotyczy, może bronić swoich praw i przedkładać wnioski dowodowe.

Od postanowienia sądu I instancji przysługuje prawo wniesienia apelacji do sądu II instancji. Od postanowienia sądu II instancji można jeszcze złożyć skargę kasacyjną.

Odpis prawomocnego postanowienia sąd przesyła do Krajowego Rejestru Sądowego.

Postanowienie o orzeczeniu zakazu prowadzenia działalności gospodarczej obwieszcza się.

Kiedy nie można orzec zakazu działalności gospodarczej

Nie można orzec zakazu, prowadzenia działalności gospodarczej, na podstawie tego, że:

osoba zobowiązania z mocy ustawy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, nie zrobiła tego w ustawowym terminie;
osoba, która faktycznie zarządzała przedsiębiorstwem dłużnika istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie;
wobec dłużnika będącego osobą fizyczną, jeżeli niewypłacalność dłużnika jest następstwem jego celowego działania lub rażącego niedbalstwa,

jeżeli postępowanie w tej sprawie nie zostało wszczęte w terminie 1 roku od dnia ogłoszenia upadłości albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na brak majątku upadłego, a gdy wniosek o ogłoszenie upadłości nie był złożony, w terminie 3 lat od dnia ustania stanu niewypłacalności albo wygaśnięcia obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez daną osobę.

Nie można także orzec zakazu na podstawie tego, że:

po ogłoszeniu upadłości dana osoba nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy;
upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywał, niszczył lub obciążał majątek wchodzący w skład masy upadłości;
upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonał innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniał postępowanie,

jeżeli postępowanie w tej sprawie nie zostało wszczęte w terminie 1 roku od dnia zakończenia lub umorzenia postępowania upadłościowego.

Zakaz działalności i co dalej

Wiele osób zastanawia się, jak wygląda sytuacja prowadzenia działalności gospodarczej pomimo zakazu. Złamanie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, może skutkować odpowiedzialnością karną z art. 244 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem, kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Jeżeli interesują Cię bieżące treści z zakresu prawa upadłościowego, zapraszam do polubienia profilu Kancelarii na Facebooku.