Upadłość rolnika

Upadłość gospodarstwa rolnego

Ogłoszenie upadłości gospodarstwa rolnego to zawsze ostateczny krok. Można go wykonać, jeżeli nie ma już żadnych szans na spłatę powstałego zadłużenia i uratowanie gospodarstwa. Wcześniej, w celu poprawy sytuacji finansowej, rolnik powinien sięgnąć po środki stanowiące specjalne wsparcie dla gospodarstw rolnych. Pisałem o tym artykule „Pomoc dla zadłużonego rolnika„. Jeżeli to nie pomoże, warto rozważyć proces sądowej restrukturyzacji. Jej otwarcie z mocy prawa zawiesza egzekucje komornicze i daje czas na zawarcie układu z wierzycielami. Szerzej o tym pisałem w artykule „Restrukturyzacja zadłużenia gospodarstw rolnych„.

Bankructwo rolników

Istnieją dwie główne procedury upadłościowe:

Upadłość przedsiębiorców;
Upadłość konsumencka.

W artykule „Restrukturyzacja zadłużenia gospodarstw rolnych” opisywałem, jak ustalić, czy rolnik jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów prawa. Sytuacja rolnika w Prawie upadłościowym jest jednak szczególna. Otóż rolnik, który prowadzi tylko gospodarstwo rolne, i nie prowadzi żadnej innej działalności gospodarczej lub zawodowej, nie może ogłosić upadłości jako przedsiębiorca. Taki rolnik, nawet jeżeli prowadzi duże gospodarstwo, może wystąpić jedynie o upadłość konsumencką.

Jest to zresztą korzystne rozwiązanie, gdyż opłata od wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest dużo niższa i wynosi 30 zł. Z kolei opłata od wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy wynosi 1.000 zł. Do tego dochodzi zaliczka na koszty postępowania w kwocie 5.370,64 zł. Dodatkowo w przypadku upadłości konsumenckiej rolnik nie musi posiadać środków na pokrycie kosztów postępowania. W przypadku ich braku pokryje je Skarb Państwa.

Za każdym razie niezbędna jest indywidualna analiza, by ustalić, czy rolnik kwalifikuje się do upadłości przedsiębiorcy, czy do upadłości konsumenckiej. Szczególne wątpliwości rodzi działalność przetwórcza, którą można klasyfikować jako inną działalność gospodarczą, niż działalność rolnicza. W takiej sytuacji upadłość rolnika musiałaby być prowadzona w ramach procedury dla przedsiębiorców.

Warto także pamiętać, że upadłość konsumencka rolnika może być prowadzona według procedury dla przedsiębiorców (z pewnymi zmianami), jeżeli jest to uzasadnione znacznym rozmiarem majątku rolnika, znaczną liczbą wierzycieli lub innymi uzasadnionymi przewidywaniami co do zwiększonego stopnia skomplikowania postępowania. Decyduje o tym zawsze sąd, przy wydawaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

Co oznacza upadłość gospodarstwa rolnego

W przypadku ogłoszenia upadłości rolnika zarząd nad jego majątkiem przejmuje syndyk. Co do zasady syndyk sprzeda cały majątek dłużnika (z wyjątkami opisanymi poniżej) i podzieli go pomiędzy wierzycieli. Skutkiem ogłoszenia upadłości jest także m.in. zawieszenie wszystkich postępowań egzekucyjnych. Wierzyciele i komornicy nie mogą już podejmować żadnych czynności windykacyjnych. Wszystkie swoje roszczenia muszą zgłosić do syndyka. Po przeprowadzeniu całej procedury upadłościowej, długi rolnika ulegają umorzeniu, tzn. prawnie przestają istnieć. Więcej na temat wad i zalet upadłości konsumenckiej pisałem w artykule „Wady i zalety upadłości konsumenckiej„.

Co nie wchodzi w skład masy upadłości rolnika

Co do zasady, po ogłoszeniu upadłości cały majątek upadłego wchodzi w skład masy upadłości i podlega sprzedaży przez syndyka. W przypadku rolnika istnieją jednak pewne szczególne wyjątki. Wynikają one z Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 lipca 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1385) w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji.

Rozporządzenie to określa szereg wyłączeń majątku upadłego rolnika z masy upadłości. Wyłączenia te obejmują m.i.n:

1) stado podstawowe zwierząt gospodarskich;

2) zwierzęta gospodarskie, poza stadem podstawowym, w drugiej połowie okresu ciąży i w okresie odchowu potomstwa oraz:
a) źrebięta do 6 miesięcy,
b) cielęta do 4 miesięcy,
c) jagnięta do 3 miesięcy,
d) prosięta do 2 miesięcy,
e) koźlęta do 5 miesięcy;

3) podstawowe maszyny, narzędzia i urządzenia rolnicze, w ilości niezbędnej do pracy w gospodarstwie, w tym ciągniki rolnicze z maszynami i sprzętem współpracującym, samobieżne maszyny rolnicze niezbędne do uprawy, pielęgnacji, zbioru i transportu ziemiopłodów;

4) silosy na zboża i pasze;

5) zapasy paliwa i części zamienne, niezbędne do normalnej pracy ciągnika i maszyn rolniczych, na okres niezbędny do zakończenia cyklu produkcyjnego;

6) zapasy paszy i ściółki dla inwentarza wymienionego niezbędne do najbliższych zbiorów;

7) podstawowy sprzęt techniczny, niezbędny do zakończenia cyklu danej technologii produkcji w przypadku gospodarstwa specjalistycznego;

8) budynki gospodarcze i grunty rolne, niezbędne do hodowli zwierząt w proporcji uzależnionej od wielkości stada podstawowego i niezbędnej nadwyżki inwentarza;

9) budynki gospodarcze magazynowe, składowe, przechowalnie oraz szklarnie, tunele foliowe i inspekty do prowadzenia produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym wraz z wyposażeniem.

Co istotne, możliwe jest także uznanie, że do masy upadłości nie wchodzi nadwyżka inwentarza żywego ponad stado podstawowe, jeżeli zostanie wykazane, że nadwyżka ta jest niezbędna do prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Majątek, który nie wchodzi do masy upadłości gospodarstwa rolnego, nie będzie zarządzany ani sprzedany przez syndyka. Pozostanie w majątku rolnika, również po zakończeniu upadłości. W związku z tym, że Rozporządzenie określa szereg wyłączeń, jak też różnych wyjątków, oceniając co nie wejdzie do masy upadłości, należy indywidualnie przeanalizować sytuację każdego rolnika.

Sprzedaż nieruchomości rolnej przez syndyka

Nieruchomość rolna co do zasady wchodzi w skład masy upadłości i podlega sprzedaży. Jak pisałem wyżej, do masy nie wchodzi jedynie grunt rolny, niezbędny do hodowli zwierząt w proporcji uzależnionej od wielkości stada podstawowego. W ostatnich latach dokonano kilku nowelizacji prawnych, które stopniowo łagodziły obowiązek stosowania przepisów Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego do sprzedaży nieruchomości rolnej przez syndyka. Ostania zmiana, która weszła w życie w dniu 26 czerwca 2019 r., dodała do ww. ustawy art. 2a ust. 3 pkt 9. Zgodnie z tym przepisem przy sprzedaży nieruchomości rolnej przez syndyka, jej nabywcą nie musi już być tylko i wyłącznie rolnik indywidualny. Znacznie ułatwia to sprzedaż nieruchomości, a trzeba pamiętać, że przedłużająca się sprzedaż majątku upadłego to jedna z najczęstszych przyczyn przewlekania się postępowania upadłościowego (co opóźnia uzyskanie oddłużenia).

Należy także pamiętać, że co do zasady przy sprzedaży nieruchomości przez syndyka, dzierżawcy przysługuje prawo pierwokupu, jeżeli ten zawarł umowę na piśmie i dzierżawił co najmniej przez 3 lata. W przypadku braku uprawnionego do pierwokupu albo niewykonania przez niego tego prawa, prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa działającemu na rzecz Skarbu Państwa.

Co ważne, przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nie stosuje się do sprzedaży przez syndyka nieruchomości o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha. W takiej sytuacji nie obowiązuje także wynikające z ustawy prawo pierwokupu.

W tym miejscu należy podkreślić, że ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego przewiduje liczne wyjątki i wyłączenia, a prawa związane ze sprzedażą nieruchomości przez syndyka powinny być za każdym razem określane indywidualnie dla konkretnej nieruchomości.

Rolnik bankrut

Ogłoszenie upadłości gospodarstwa rolnego to sposób na umorzenie powstałych długów. Jest to ostateczny środek, z którego można skorzystać, jeżeli nie ma już żadnych szans na spłatę zadłużenia. Wiążę się z utratą większości majątku, ale pozwala uwolnić się od prowadzonych egzekucji, windykatorów itp. Jednocześnie specjalne rozporządzenia określają jaką część majątku rolnik może zachować, pomimo ogłoszenia upadłości. Przeprowadzenie całego procesu upadłościowego jest zawsze wyzwaniem dla dłużnika, ale daje szansę na nowy start bez długów.

Jeżeli interesują Cię bieżące treści z zakresu prawa upadłościowego, zapraszam do polubienia profilu Kancelarii na Facebooku.